Przeworskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” powołano do życia 120 lat temu w 1893 r.
Powstało z inicjatywy dr Bolesława Zborowskiego i Jana Mazepy, skupiało w swoich szeregach miejscową inteligencję, nauczycieli i urzędników. „Sokół” był kuźnią wychowania patriotycznego, a działalność kulturalna Towarzystwa zaspokajała aspiracje kulturalne mieszkańców Przeworska. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Przeworsku posiadało swój sztandar, mimo że powstało w 1893 roku, to przekazanie i poświęcenie sztandaru miało miejsce dopiero w 1908 roku.
Przeworscy sokoli gromadzili się w budynku, w którym obecnie działa Biblioteka Miejska, w galowych strojach brali udział w zlotach sokolich – dzielnicowych i krajowych, swoją obecnością uświetniali uroczystości narodowe. Ale w gniazdach sokolich dominowała myśl o bojowym przygotowaniu do wojny, kładziono nacisk na gimnastykę, musztrę, władanie bronią, by w ten sposób przygotować młodzież do przyszłej służby dla ojczyzny.
Dnia 8 września 1914 r. na rozkaz Komendy Legionu Wschodniego, 152 młodych mieszczan przeworskich weszło w jego skład, by wziąć udział w walce o niepodległość. W okresie międzywojennym przeworski „Sokół” był jednym z najliczniejszych w Małopolsce. W tamtym czasie kładziono nacisk na działalność kulturalno–oświatową i towarzysko – rozrywkową. Nie zapomniano jednak w odrodzonej Polsce o pracy narodowej i patriotycznej: „Jedynie czujność społeczeństwa, w każdej chwili gotowego do obrony zagrożonych granic może zapewnić spokój i bezpieczeństwo”.
Ciągle aktualne było hasło sokole „W zdrowym ciele zdrowy duch”. Przy Towarzystwie działał prężnie chór męski „Echo Sokole”. Środki, jakie uzyskiwano z występów przeznaczano na działalność towarzystwa. Chór występował nie tylko przed miejscową publicznością, wyjeżdżał na występy gościnne do Rabki i Chabówki.
W drugiej dekadzie XX w. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” uzyskało koncesję na prowadzenie kinoteatru „Polonia”. Podczas okupacji hitlerowskiej w lokalu Sokoła zlikwidowano zniszczoną salę teatralną i przeznaczono ją na fabrykę serów, wtedy też przepadły kostiumy teatralne z lat 30. XX w., a scena teatralna i księgozbiór uległy całkowitemu zniszczeniu.
W Towarzystwie działali bardzo prężnie przedstawiciele przeworskich rodów mieszczańskich, m.in: Kroguleccy, Świtalscy, Benbenkowie, Lisiewicze, Rolscy, Mirkiewicze. Wystawa ze zbiorów Muzeum w Przeworsku i ze zbiorów prywatnych dr Agnieszki Mirkiewicz, dr hab. prof. UR Tadeusza Zycha, prof. dr hab. Stanisława Zaborniaka.

Małgorzata Wołoszyn