Miesięczne archiwum: Grudzień 2014

GODNIE ŚWIĘTA

DZIECIĄTKO SIĘ NARODZIŁO, WSZYSTEK ŚWIAT ROZWESELIŁO…
Na święta Bożego Narodzenia wszystkim sympatykom Muzeum w Przeworsku – serdeczne życzenia: szczęścia, zdrowia i spokoju składa Dyrektor Muzeum wraz z Pracownikami. 
Wesolych Swiat
Kartka pocztowa ze zbiorów muzeum, ok. 1970. Dar Jolanty Sagan-Thomas.

W OKRESIE ŚWIĄTECZNYM MUZEUM CZYNNE

Informujemy, że w okresie świątecznym Muzeum w Przeworsku czynne jest:

24 XII Wigilia W GODZ. 08.00-11.00
25-27 XII – NIECZYNNE
28 XII – NIEDZIELA W GODZ. 10.00-14.00
29-30 XII – W GODZ. 10.00-15.00
31 XII – Sylwester W GODZ. 08.00 – 12.00
1 I 2015 – Nowy Rok – NIECZYNNE
2 I  – W GODZ. 10.00 -15.00
3 I – SOBOTA  – NIECZYNNE
4 I NIEDZIELA – W GODZ. 10.00-14.00
5 I PONIEDZIAŁEK – W GODZ. 10.00-15.00
6 I ŚWIĘTO TRZECH KRÓLI – NIECZYNNE

 

 

WARSZTATY WYKONYWANIA TRADYCYJNYCH REGIONALNYCH OZDÓB BOŻONARODZENIOWYCH

Od połowy listopada 2014 r. Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum w Przeworsku realizuje zadanie pn. „Warsztaty wykonywania tradycyjnych regionalnych ozdób bożonarodzeniowych”, współfinansowane przez Burmistrza Miasta Przeworska, w ramach zadania publicznego: „ochrona i promocja zdrowia – z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych”.

Zadanie polegać będzie na przeprowadzeniu cyklu warsztatów  (w formie zajęć pozalekcyjnych),  wykonywania tradycyjnych ozdób bożonarodzeniowych z naturalnych surowców, z udziałem twórcy z terenu Przeworska oraz wolontariuszy ze Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum w Przeworsku.

Tradycje wykonywania ozdób i dekoracji z okazji Bożego Narodzenia są w regionie przeworskim bardzo bogate, zarówno w kulturze ludowej, jak i miejskiej. Znane były tzw. pająki – ozdoby wieszane  pod sufitem, a także „drzewko”- niewielkie drzewka świerka lub jodły, zdobione ozdobami z papieru i słomy, także wieszane pod sufitem, aż po choinki – stawiane  w większych pomieszczeniach, ubierane w ozdoby wykonywane ze staniolu, papieru kolorowego, słomy, bibuły. Obecnie coraz rzadziej wykonuje się ozdoby bożonarodzeniowe w domu, wspólnymi siłami członków rodziny. Podczas programowych szkolnych zajęć wykonuje się ozdoby współczesne z wykorzystaniem styropianu, cekinów, piór, itp. Projekt adresowany jest do dzieci – uczniów szkół podstawowych oraz rodziców z terenu Przeworska. Projekt  odpowiada na potrzeby estetyczne, poznawcze i  integracyjne społeczności. Społeczność – dzieci chętnie wykonują samodzielnie ozdoby związane z czasem świąt Bożego Narodzenia. Projekt przeprowadzenia warsztatów ma na celu ukierunkowanie działań dzieci na szczególny typ ozdób, wykonywanych dawniej w regionie z naturalnych surowców (papier, słoma, opłatek, bibuła, staniol, wydmuszka jaja), oraz zaproszenie do udziału w projekcie rodziców, którzy pomimo iż pamiętają z dzieciństwa ozdoby tego typu, nie przekazują umiejętności ich wykonywania. Projekt ma być zachętą do bezpośredniego przekazu międzypokoleniowego tradycji wykonywania ozdób choinkowych.

Głównym celem projektu jest przekaz tradycji wykonywania regionalnych ozdób bożonarodzeniowych, w ramach działań warsztatowych.  Projekt ma na celu przypomnieć i spopularyzować wykonywanie tradycyjnych regionalnych ozdób bożonarodzeniowych, poprzez: 1) cykl warsztatów – spotkań z twórcami posiadającymi umiejętność wykonywania: pająków ze słomy i płótna, kolczatek z bibuły gładkiej, gwiazdek z papieru, aniołków z bibuły, ozdób z papieru i wydmuszek, światów z opłatka;  2) ubranie choinki Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum w Przeworsku własnoręcznie wykonanymi przez dzieci ozdobami,  w budynku Muzeum – salon mieszczański.

W ramach otrzymanej dotacji – 1000 zł oraz finansowego wkładu własnego – 50 zł, zostaną zrealizowane następujące działania: zakup 3 stołów warsztatowych (800 zł),  przeprowadzenie  cyklu warsztatów wykonywania ozdób choinkowych (200 zł), zakup materiałów plastycznych (50 zł).

Katarzyna Ignas

Opowieść o drzewku wigilijnym – wystawa etnograficzna

W najbliższą niedzielę 7 grudnia 2014 r. o godz. 16.00, zapraszamy na otwarcie wystawy etnograficznej „Opowieść o drzewku wigilijnym”.

zapr2

W tegorocznym sezonie świątecznym Muzeum w Przeworsku -  prezentuje wystawę etnograficzną poświęconą tradycyjnemu regionalnemu zdobnictwu bożonarodzeniowemu. Wystawa czynna w sali wystaw czasowych Galerii „Magnez” w dniach: 7 grudnia 2014 – 2 lutego 2015 r. 

Filolog klasyczny i znawca antycznego folkloru Witold Klinger, za poprzedniczkę naszego drzewka wigilijnego uważa pochodzącą z kręgu kultury starożytnej gałąź z drzewa laurowego lub oliwkowego, o liściu trwałym i nie opadającym na zimę. „Gałąź tę wnoszono do domu i świątyni, strojono w pasma białej sierści, wstęgi kolorowe, obwieszano owocami, naczyńkami z winem, miodem i oliwą oraz pieczywem. Zwano ją eiresione. Tak ustrojona gałązka symbolizowała życie i dostatek.” Według zasady magii kontaktowej: „podobne czyni podobne” – obecność eiresione w domu, wśród domowników, miała zagwarantować zdrowie, powodzenie, bogactwo, urodzaj, obfitość.

W okresie zimowym na polskiej wsi naturalne i powszechne było zdobienie i dekorowanie – „majenie” wnętrz chałup gałązkami choiny i jedliny. Intensywny żywiczny zapach i ciemnozielona barwa szpilek świerkowych, jodłowych czy sosnowych, od zawsze budziły zachwyt i dawały nadzieję na  odradzanie się życia w przyrodzie.  Archaiczne wierzenia związane z kultem drzew, wskazywały na jodłę jako roślinę o właściwościach odstraszających zło (apotropeicznych). Gałązki jodłowe w  wieczór wigilijny zawieszone na ścianach, rozłożone na sprzętach, podłodze, przy progach domu i obory, odpędzają choroby i zło. Przynoszone do domu w dzień Wigilii drzewko, z czasem pod wpływem wzorców dworskich i mieszczańskich, zaczęto przystrajać papierowymi łańcuchami, ciastkami, jabłkami, pozłacanymi orzechami.

Prastarym zwyczajem agrarnym było przynoszenie do izby w dniu Wigilii snopków zboża: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, które stawiano w czterech kątach. Zwyczajem charakterystycznym dla regionu przeworskiego  była kopa. Wspomina Tadeusz Brożbar z Gaci: „Po wieczerzy parobek wnosił kopę – wielką wiązkę żytniej słomy, wchodził do izby i stawiał kopę pośrodku. Gospodarz sadzał najmłodsze dziecko na wierzchu i nasypywał garniec owoców, jabłek, orzechów i suszonych śliwek. Wtedy parobek rozcinał powrósło i snop się rozsypywał. Dziecko spadało z rozsypującą się słomą i zazwyczaj przestraszone płakało, zabierała je matka. Wtedy wszyscy domownicy rzucali się zbierać owoce w słomie, z radosnymi okrzykami i śmiechem. Jeszcze nie wyzbierali owoców, a już wiązali jednego powrósłami słomy, tak czynili ze wszystkimi domownikami. Na kopę schodziła się z sąsiedztwa młodzież.”

Ozdobami wykonywanymi w regionie były także „światy” wycinane z  białych i kolorowych opłatków, w kształcie sferycznym, składane i lepione śliną, zawieszane u tragarza, a także różnokształtne konstrukcje zwane „pająkami”. W Przeworskiem, pająki w kształcie: kulistym, krystalicznym, żyrandolowym, wykonywane ze słomy, grochu, dartych pasków płótna, bibuły, trzciny, występowały w Majdanie Sieniawskim, w okolicach Sieniawy, Tryńczy, Przeworska, Zarzecza, Kańczugi, Markowej  i Jawornika Polskiego.

Na wystawie przedstawiona  zostanie symbolika tradycyjnych ozdób choinkowych. A także konteksty funkcjonowania choinki we współczesnej przestrzeni. Kanwą do tej części wystawy jest monograficzne opracowanie dr Katarzyny Smyk, pt. „Choinka w kulturze polskiej. Symbolika drzewka i ozdób”, które stało się inspiracją wystawy etnograficznej.  Do nowszych, obcych i częściowo rekonstruowanych zwyczajów należy zdobienie świątecznego wnętrza gałązką jemioły; jej znaczenie i kult w kulturach anglosaskich również zostanie przedstawione.

Drzewka sosnowe i jodłowe do celów wystawy ufundowane zostały przez Nadleśnictwo Sieniawa, pierniki choinkowe ufundowała Wytwórnia Wyrobów Cukierniczych Macieja Kuźniarowskiego w Jarosławiu. Eksponaty na wystawie pochodzą ze zbiorów: Muzeum w Przeworsku, Muzeum Wsi Markowa – Towarzystwo Przyjaciół Markowej, Muzeum – Kamienicy Orsettich w Jarosławiu  oraz ze zbiorów prywatnych.  
Katarzyna Ignas